Bitki bazlı ürünleirn adlandırılması yönünde önemli bir eşik aşıldı.
Vegan Derneği olarak bitki bazlı ürün üretimi ve ticaretinin önünün açılması için bir parçası olduğumuz komisyon görüşmeleri sonucunda hazırlanan TÜRK GIDA KODEKSİ GIDA ETİKETLEME VE TÜKETİCİLERİ BİLGİLENDİRME YÖNETMELİĞİ KILAVUZU yayınlandı.
Bu yönetmelik ile birlikte TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ tarafından ilk kez vegan ürün tanımı yapılmış oldu.
Yönetmelikte yer alan Vegan/Vejetaryen İfadelerinin Kullanımı bölümü bitki bazlı ürünlerin ve markaların adlandırılması, ürün etiketleri, tanıtımları gibi bitki bazlı ürünlerin üretilmesi açısından önemli pek çok konuyu netleştiriyor.
Komisyonda yer alan V-Label Türkiye Direktörü Ebru Arıman bitki bazlı ürünlere ilişkin yönetmeliği değerlendirdi:
“Hızla büyüyen bir tüketici kitlesine sahip vegan / bitkisel ürün pazarı, ülkemizde bugüne dek yasal bir mevzuatının olmaması dolayısıyla ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kaldı ve kalmaya da devam ediyor. Etiketleme yönetmeliğine eklenen ve bu konudaki bilgi karmaşasını engellemeyi amaçlayan vegan ürünlerin üretim, adlandırılması ve piyasaya arzına yönelik bu yeni düzenlemeyle, sorun kısmi olarak aşılmış olsa da hala aşılması gereken durumlar olduğunun farkındayız. Hala katedilmesi gereken uzun bir yol olduğunu biliyoruz.”
“Bu düzenleme ile bugüne kadar adında “peynir” ifadesi dahi bulunmadığı halde, peynir standardına aykırı olduğu ve aldatmaca içerdiği gerekçesiyle üretimi, ihracatı yasaklanan ve üreticilerine ciddi cezai yaptırımların uygulandığı vegan ikame ürünlerin, ayrı ve özerk birer ürün olduğu kabul edilmiş oldu. Bu da elbette ki üretim, ihracat ve hatta ithalatın önündeki engelleri “belli etiketleme koşullarına uymak şartıyla” kaldırarak, üretim ve tüketimin önünü açtı. İsimlendirme konusunda hala aşılması gereken engellemeler elbette ki mevcut. Bitki özsütüne” bitki sütü” diyememek ve bu yolla elde edilen yoğurt/peynir alternatiflerini bu algıdan çıkarmak üzere çaba sarfetmek zorunda kalmak elbette ki üreticiler açısından da tüketiciler açısından da yorucu bir durum. Bu durumun ürünün niteliği/adı/cinsi dışında ürünün markasındaki çağrışımı da kapsayacak olması ise bugüne kadar marka yatırımı yapmış üreticileri daha fazla zorlayacak.”
“Düzenleme genel itibariyle bir basamak. Ülkemizde bu alandaki ilk yasal düzenleme olması açısından da kazanımlar oldukça önemli ama kayıplar da dikkate alınmalı. Süreci en başından itibaren yakından takip ettik, etmeye de devam ediyoruz. Bunun bir adım olduğunu düşünerek bundan sonraki sürecin daha da iyileştirilmesi, kazanımların artması için mücadelemizi sürüdüreceğiz.”
Vegan/Vejetaryen İfadelerinin Kullanımı
Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme Ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği Kılavuzu – Vegan/Vejetaryen İfadelerinin Kullanımı:
”Vejetaryen/vegan beslenme biçimi yetişkin bireylerin hür iradesiyle karar vermesi gereken bir husus olduğundan; bu gıdaların reklamı, sunumu, tanıtımı ve piyasaya arzı, hayvansal kökenli gıdaların ikamesi algısı yaratılarak özendirici şekilde olamaz. Süt ve süt bileşenleri kullanılmadan tamamen bitkisel bileşenlerden oluşan vegan beslenme amaçlı ürünler, markasında, adında ve/veya görselinde peynir algısı oluşturmayacak şekilde üretilebilir.
Vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik gıdaların etiketinde “Vejetaryenler/Veganlar için uygundur” vb. beyanlar kullanılabilir. Bu ifadelere ek olarak “Bitkisel”, “Bitkisel bazlı” veya “Hayvansal bileşen içermez.” vb. ifadeler kullanılabilir.
Vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik gıdaların hayvansal kökenli gıdalar olan et ve süt ürünleriyle şekil, kullanım alanı vb. benzerliği mevcut ise “Vejetaryenler/Veganlar için uygundur” vb. ifadeler; gıdanın adı, markası, ticari adı ile birlikte temel görüş alanında, arka plan rengi ile kontrast oluşturacak, tüketici tarafından kolayca ayırt edilebilecek şekilde en az gıdanın adı ile aynı punto büyüklüğünde olmalıdır.
Vejetaryen/vegan tüketicilere yönelik üretilen gıdaların etiketinde gıdanın adında vejetaryen/veganlara yönelik bir ifade yer alıyorsa ilave bilgilendirme yapılması zorunlu değildir.
Vegan tüketicilere yönelik gıdaların adı ve markası dâhil olmak üzere etiketinde; hayvansal gıdalara ait ifadeler/görseller ile bu ifadeleri çağrıştıracak ifadeler/görseller kullanılamaz. Ürünün kendi görselleri kullanılabilir.
Vejetaryen tüketicilere yönelik gıdaların adı ve markası dâhil olmak üzere etiketinde; kırmızı et, kanatlı eti, balık eti veya içeriğinde yer almayan hayvansal gıda ifadeleri/görselleri ile bu ifadeleri çağrıştıracak ifadeler/görseller kullanılamaz. Ürünün kendi görselleri kullanılabilir.
Vegan tüketicilere yönelik gıdaların adı ve markası dâhil olmak üzere etiketinde; süt ve süt ürünlerine ait gıda adları kullanılamaz. Hindistan cevizi sütü bu kapsamda değerlendirilmez.
Vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik gıdaların adı ve markası dâhil olmak üzere etiketinde et ve et ürünlerine ait gıda adları kullanılamaz.
Vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik gıdaların adlandırılmasında, bitkisel/vegan/vejetaryen ifadelerine ilave olarak köfte, sosis, salam, nuget, burger, ızgara vb. ifadeler/ürüne ait görseller kullanılabilir. (Ör; ürüne ait burger şekli, köfte şekli, nuget şekli vb.)
Vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik gıdaların adı ve markası dâhil olmak üzere etiketinde; hayvansal kökenli gıda bileşeni içeren gıdalara ait tescilli coğrafi işaret veya geleneksel ürün adları kullanılamaz.
Vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik gıdaların etiketinde, bu kılavuzda kullanılmasına izin verilmeyen gıda adları ile birlikte “….. tadında”, “….. lezzetinde” ifadeleri kullanılamaz (Ör; et tadında, tavuk lezzetinde, balık lezzetinde, tereyağı tadında gibi).
Vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik gıdaların bileşiminde; bu kılavuz kapsamında etikette kullanılmasına izin verilmeyen gıda adlarına ait aroma vericilerin bulunması durumunda, “….. aromalı” ifadesi gıdanın adının yanında veya birlikte, en fazla gıdanın adı ile aynı punto büyüklüğünde ve aynı renk, aynı yazı karakteriyle, arka plan rengi ile kontrast oluşturacak şekilde kullanılabilir. Etikette aroma vericiye ilişkin görsel kullanılamaz.
- “Peynir Aromalı Vegan Kraker” veya “Peynir Aromalı Kraker” kullanılabilir.
- “Vegan Peynir Aromalı Kraker” şeklinde kullanılmaz.
Soya, yulaf, badem, fındık vb. kullanılarak üretilen içeceklerde süt ifadesi kullanılamaz. Bu gıdaların adlandırılmasında ‘süt’ yerine ‘içecek’ ifadesi kullanılır. Bu içeceklerde “Süt ve süt ürünü içermez” ifadesi kullanılmaz ancak “Laktoz içermez” ifadesi kullanılabilir.
Türkçe haricinde farklı dillerde etiket bilgileri olması durumunda söz konusu bilgiler bu kılavuzda belirtilen kurallara aykırı olamaz.
Toplu tüketim yerlerinde son tüketiciye sunulan hazır ambalajlı olmayan vejetaryen ve vegan tüketicilere yönelik gıdalarla ilgili olarak “vejetaryenler/veganlar için uygundur” vb. beyanlar ve/veya görseller kolayca görülebilecek, açıkça okunabilecek şekilde menüler, yazı tahtaları, broşür, karekod, dijital ekran benzeri araçlar vasıtasıyla son tüketiciye sunulur.
Bileşimi, ürün tanımı, üretim metodu veya ilgili mevzuatı gereği hayvansal kökenli gıda bileşeni içermesi beklenmeyen ürünlerin arz edildiği toplu tüketim yerlerinde, tüketicilerin bilgi gereksinimini karşılamak üzere menülerde veya tüketicinin görebileceği bir yerde “Vejetaryen/Vegan tüketimine uygundur” ifadesine yer verilebilir.
Bir gıdanın üretim, işleme ve dağıtım süreçlerinin herhangi bir aşamasında iyi üretim uygulamalarındaki gereken önlemler alınmasına rağmen, hayvansal kökenli gıda bileşenlerinin istem dışı ve kaçınılmaz bir şekilde bulaşı olarak varlığı, ürünün vejetaryen veya veganlara yönelik bir gıda olarak tanımlanmasına engel oluşturmaz. Alerjen veya intoleransa yol açan hayvansal kökenli madde veya ürünlerin olası ve istem dışı varlığı sebebi ile “İz/Eser miktarda ….. içerebilir” şeklinde bildirimler yalnızca kapsamlı bir risk değerlendirmesi sonucu bulaşının kaçınılmaz olması halinde isteğe bağlı olarak yapılabilir.”
