Dünya üzerinde iklim değişikliğinin en çarpıcı şekilde görüldüğü yerlerden biri Kuzey Kutbu. Yaşam alanları giderek daralan, kar ve buz kaplı zeminleri ya eriyerek yok olan ya da bataklığa dönüşen ve balıkçılık, avlanma ve diğer türlerin de iklim değişikliğinden etkilenmesi nedeniyle yeterli besin bulamayan kutup ayıları ise iklim değişikliğinin sembollerinden biri oldu. Oysa iklim değişikliği kutuplarda yaşayan tek bir türü veya yalnızca karada yaşayan hayvanları etkilemiyor.
İklim değişikliği ile birlikte su sıcaklığında yaşanan küçük değişimler su ekosistemlerini geri dönülemez biçimde değiştiştiriyor. Son yıllarda popülasyonu Akdeniz’de hızla artan aslan balığı ise iklim değişikliğinin su ekosistemindeki etkisine örnek oluşturuyor.
İklim Değişikliği ve Aslan Balığı Popülasyonunun Aşırı Artışı
İlk kez 1990 yılında Süveyş Kanalı üzerinden Akdeniz’e ulaşan aslan balığının göçü 2012 yılında Lübnan kıyıları ile başladı ve o zamandan beri Akdeniz’de görülen aslan balığı sayısı hızla artıyor. Türkiye’de ilk olarak 2015 yılında İskenderun Körfezi’nde görülen bu tür, şu anda Türkiye’nin tüm güney kıyı şeridinde görülüyor ve yaşam alanları giderek Ege Denizi’nin kuzey kıyı şeridine doğru genişliyor.
Aslan balığının Akdeniz’e doğru ilerlemesinin nedeni ise iklim değişikliği nedeniyle Kızıldeniz sularının türün göç etmesini tetikleyecek kadar aşırı ısınması ve bununla birlikte eskiden daha soğuk olan Akdeniz sularının ısınarak bu tür için yaşanabilir bir hale gelmesi. Ancak yoğun aslan balığı göçüne karşın aslan balığının doğal avcıları olan köpek balıkları, orfozlar ve mürenler Akdeniz sularında aynı sıklıkta görülmüyor. Doğal avcılarının olmaması ise aslan balığı popülasyonunun dengesiz bir şekilde artışına neden oluyor. Çabuk yayılan ve etobur bir tür olan aslan balığı hem avcı hem de rakip olması sebebiyle Akdeniz’deki birçok endemik türü tehdit ediyor. Üstelik aslan balığı tek örnek değil. Artık Akdeniz sularında Süveyş Kanalı yoluyla havzaya giren Hint-Pasifik kökenli yaklaşık 500 iklim göçmeni tür bulunuyor. Tür sayısının bu kadar yüksek olmasının sebebi ise, tıpkı aslan balığı için olduğu gibi, iklim değişikliği ve su sıcaklığı artışı.
Ekolojik Krizi Çözmek Mümkün Mü?
Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı endemik türleri aslan balığından ve diğer iklim göçmeni balıklardan korumak için su ekolojisi için çok daha yanlış bir müdahale biçimi olan avlanmayı teşvik ediyor, belediyeler aslan balığı avlama etkinlikleri düzenliyor. Üstelik yalnızca Türkiye’de değil Kıbrıs’ta da benzer bir yaklaşım ile aslan balıklarının toplu bir şekilde avlanması teşvik ediliyor. Yunanistan’da ise göçmen türlerin ortadan kaldırılması için bu yeni türleri kullanarak yeni ‘ilginç yemek tarifleri yaratacak’ şefleri teşvik etmek için etkinlikler düzenleniyor. Yapılan bilimsel çalışmalar ise ne yazık ki aslan balığını yalnızca istilacı bir tür olarak ele almakta ve bu ekolojik durumu diğer türleri korumak adına yaşam hakkını göz ardı ettiği ‘istilacı türlerin’ kitlesel olarak avlanmasını önerecek kadar tek bir boyutu ile ele almaktadır.
Oysa iklim değişikliğinin endemik türleri ve ekosistemi nasıl etkilediğini görmezden gelen, değişen koşulları dikkate almayan, balıklara yaşam alanı bırakmayan ve yaşam haklarını ‘eğlenceli yollar icat ederek’ ellerinden alan bu müdahale biçiminin bir an önce terk edilmesi ve su ekosistemlerinin yeni dengesini hesaba katan bütüncül politikaların uygulanması gerekmektedir.
İklim değişikliği gerçeğini tüm yönleriyle ele alan, hayvanların yaşam haklarına saygılı bir acil eylem planının bir an önce geliştirilmesi ise bu ekolojik krizi çözmek için çok kritik.
Kaynak: Ulman, Tuncer, Tüney Kızılkaya ve Zilifli, 2020
Fotoğraf: Tim Nicholson
