ABD’de 18 aylık oğullarının ölümü sebebiyle geçtiğimiz günlerde tutuklanan bir çiftin trajik hikayesine gündemde geniş yer verildi. İddiaya göre, çocukları vegan bir diyetle beslenmiş ve yetersiz beslenme dolayısıyla ölmüştü. Sonrasında Milliyet Gazetesi’nin bir haberinde vegan diyetleri incelemek üzere harekete geçilmesi şaşırtıcı değildi.
“Vegan” terimi oldukça soyut özellikte bir karşılığa sahiptir. Diğer yandan, bir kişinin beslenmesi sadece direkt olarak tükettiği somut yiyecekler üzerinden tanımlanır. Burada dikkat edilmesi gereken esas nokta, vegan olmayan diyetler için geçerli olduğu gibi, vegan bir diyet uygulamanın da sağlıklı ve sağlıksız yollarının bulunduğunu anlamak ve belirgin kılmaktır. Zira, sağlıklı vegan diyetleri destekleyen güvenilir kanıtlar yeterli miktarda birikmiş durumda ve bu bilgiler Türkiye kamuoyuna iletilmeli.
Maalesef -ve aslında kısmen medya yüzünden- sağlıksız vegan diyetler gündeme hükmetmekte. Bu son üzücü vakada da, bu çocuğun ciddi bir şekilde yetersiz beslendiği ortaya çıktı; zira, iddialara göre, çocuk sadece sebze, meyve ve anne sütüyle beslenmekteymiş. Ayrıca, bu bebek evde doğumla dünyaya gelmiş ve kısa yaşamı boyunca bir kez bile hastaneye götürülmemiş veya doktor kontrolünden geçmemiş. Dolayısıyla, söz konusu davanın veganlığı hedef almakta kullanılması hiç adil olmazdı. Ne yazık ki, tam da bu şekilde, yani haberi yapılan ebeveynler “vegan” bir aileyi temsil ediyor gibi medyada konu edilmekte ve medyanın veganlığa bu tür yaklaşımları çok yaygın.
ABD, Kanada ve İngiliz Diyet Derneklerine göre, iyi planlanmış vegan diyetler, hamilelik ve çocukluk döneminde de dahil olmak üzere yaşamın tüm aşamalarına uygundur. Sağlıklı bir vegan diyet, her tür besin ihtiyacını yaşamın herhangi bir aşamasında karşılayabilir ve bazı hastalıkların önlenmesinde ve tedavisinde sağlık yararları sağlayabilir.
Milliyet Gazetesi’nde yayımlanan yazı Amerikan Diyet Birliği’nin konumuna atıfta bulunsa da herhangi bir atıfta bulunmadan, başka türlü iddialarda bulunan bir doktor ve diyetisyene sorular yöneltmeyi ve aldığı yanıtları güvenilir bularak veganlığın eleştirisi bağlamında sunmayı uygun görmüş. Görünüşe göre, uygun şekilde planlanmış vegan diyetlerinin sağlıklı olduğu konusunda anlaşan ve bunun üzerine fikir birliği beyanları bulunan binlerce diyetisyenden daha iyi biliyorlar.
Sağlıklı bir vegan diyeti, aşağıdaki “Güç Tabağı”nda (Sorumlu Tıp için Doktorlar Komitesi’nden) gösterildiği gibi, bütün ve bitki bazlı yiyeceklere dayalı bir beslenme modelini esas almaktadır. “Bütün (işlenmemiş) yiyecekler (whole-foods) ve bitki bazlı diyet” ifadesi sağlıklı bir vegan diyetini betimlemekte yaygın olarak kullanılır.
Böyle bir diyet sadece yeterli beslenme açısından uygun olmakla kalmaz, aynı zamanda dünya çapında önde gelen ölüm nedenlerinin risklerini azaltmaya yardımcı olmak açısından en uygun özelliklere de sahiptir: Kalp hastalığı, diyabet, kanser, obezite ve yüksek tansiyon gibi önlenebilir kronik hastalıklar.
Aslında, dünya genelinde hesaplandığında sağlıksız diyetler sigara içmekten bile daha çok ölümden sorumludur. Bu bilgi 27 yılı aşkın bir sürede ve 195 ülkeden elde edilen veriler temelinde gerçekleştirilen ve Mayıs 2019’da Lancet tarafından yayımlanan bir çalışmaya ait bir sonuç.
Bilim, sağlığımız için en uygun yiyeceklerin et, yumurta, peynir ve yoğurt değil, daha ziyade sebze, meyve, tam tahıllar, baklagiller, kuruyemişler ve tohumlar gibi bütün (rafine edilmemiş) bitki bazlı yiyecekler olduğunu göstermektedir.
Ayrıca, Türkiye’de çocukların %30’unun “fazla kilolu” olduğu belirtilmelidir. Yaklaşık her 3 çocuktan biri aşırı kilolu ve bu durum 1990’dan bu yana %151’lik bir artış olduğu anlamına gelmekte. Bu, gelecek yıllarda yaşanabilecek bir halk sağlığı felaketinin reçetesi demektir! Sağlıklı bir vegan diyeti gerçekten de Türkiye’deki bu nesil çocukların ebeveynlerinden önce ölmelerini engellemeye yardımcı olacak çözümlerden biri olabilir.
Aileniz için bütün (işlenmemiş) yiyeceklerden oluşan bitki bazlı bir diyet (sağlıklı bir vegan diyet) benimsemeyi düşünüyorsanız, en son beslenme bilimleriyle güncel bilgileri takip etmekte olan ve böyle bir ağ veya kurumda kayıtlı olan bir diyetisyen ile iletişime geçin. Aslında, “tüm sağlık profesyonelleri vegan diyetlere ilişkin meselelerle ilgili mevcut kanıtlara dayanan bir yaklaşımı izlemelidir.” Bununla birlikte, bireyin ihtiyaçlarına ve yediği ya da yemediği yiyeceklere bağlı olarak bazı takviyelerin alınması (D vitamini, B12 vitamini ve omega-3 yağ asitleri gibi) beslenme yeterliliğini sağlamak için gerekli olabilir.
Yazan: TVD Diyetisyeni Didem Varol (5 Aralık 2019)
Didem Varol kimdir?
Didem Varol Kanada’da eğitim almış, Bitki Bazlı Beslenme (vegan beslenme) konusunda uzman bir diyetisyendir. 2008 yılında McGill Üniversitesi’nden mezun olup yaklaşık 10 yıl Toronto Halk Sağlığı Birimi’nde kronik hastalıkları önleme alanında çalışan Didem Varol, ardından T. Colin Campbell Center for Nutrition Studies & eCornell ve Physicians Committee for Responsible Medicine’den bitki bazlı beslenme eğitimleri aldı. Food For Life programı eğitimlerini verme sertifikasına sahip olmasının yanı sıra, Plantgevity Nutrition Solutions adlı beslenme çözümleri hizmeti ve Vegan Derneği bünyesinde bütünsel bitki bazlı vegan beslenme danışmanlığı hizmeti vermektedir.
