BÖLÜM 4 :
PROTEİN EFSANESİ
Geçmişte, proteinin insan vücuduna fazla gelebileceği ihtimali göz ardı edilmiştir. 1900`lerin başında Amerikalılara günde 100 gramın üzerinde protein tüketebilecekleri açıklandı. Ve 1950`lere kadar, sağlığına özen gösteren birçok insana aldıkları protein miktarını artırmaları salık verildi. Günümüzde ortalama bir Amerikalı, ihtiyacının iki katından fazla protein tüketmesine rağmen, bazı son moda diyet kitapları kilo kaybı için yüksek protein tüketimini teşvik etmeye devam ediyor. Bu tür diyetleri uygulayanlar, kısa vadede istedikleri sonuçları alıp kilo verseler de, yüksek protein tüketiminin uzun vadede doğuracağı sağlık sorunlarından birçoğu habersiz. Aşırı protein tüketimi osteoporoza, böbrek yetmezliğine, boşaltım sisteminde kalsiyum taşı oluşmasına ve bazı kanser türlerine sebep olmaktadır.
Vücudun Yapı Taşları
İnsanlar yedikleri besinlerden aldıkları proteinlerden gelen aminoasitlerle vücudun ihtiyaç duyduğu proteinleri üretir. Fasulye, mercimek, tahıllar ve sebzelerden oluşan çeşitlendirilmiş bir diyet vücudun ihtiyaç duyduğu tüm aminoasitleri karşılar. Eskiden proteinlerinden gerektiği gibi faydalanabilmek için birçok bitkinin bir arada tüketilmesi gerektiğine inanılırdı, ama son yapılan araştırmalar böyle olmadığını göstermiştir. Amerikan Diyet Dernegi gibi beslenme konusunda uzman birçok kişi ve kurum, gün boyunca alınan besinlerin vücudun ihtiyaç duyduğu aminoasitler için zengin bir kaynak oluşturduğunu ve çok rahatlıkla bu ihtiyacı karşılayacağını düşünmektedir. Ayrıca yeterince kalori almak da vücudun proteinleri en iyi şekilde kullanabilmesi için gerekli bir şarttır.(1)
Aşırı Protein Tüketiminin Sonuçları
Ortalama bir Amerikalının öğünü bol miktarda et ve süt ürünleri içerir. Yüksek oranda protein tüketir ve aşağıda açıklanan birçok ciddi sağlık sorunuyla karşı karşıyadır:
Böbrek Rahatsızlıkları:
Fazla protein tüketildiğinde, ihtiyaç duyulandan fazla azot vücuda alınır. Ve bu fazla azot, idrar yoluyla dışarı atılırken böbrekler üzerinde büyük bir yük oluşturur. Böbrek rahatsızlığından mustarip kişilere düşük protein diyetleri uygulanır ve böylece vücuttaki yüksek azot seviyesi düşürülüp böbreklerin yükü hafifletilir.
Kanser:
Kanser riskini yükselten besin maddesi olarak yağlar daha çok bilinse de, proteinlerin rolü de yadsınamaz. Düzenli et tüketen toplumlarda kalın bağırsak kanseri daha çok görülür. Araştırmacılar, yağları, proteinleri, doğal kanserojenleri ve etin lifsiz olusunu bunun sebebi olarak göstermektedir. 1982 yılında, Ulusal Araştırma Konseyi, kanser ve proteinler arasında bağlantı olduğunu açıklamıştır.
Osteoporoz ve Böbrek Taşları:
Protein yönünden, özellikle hayvansal protein yönünden zengin diyetlerin, normalden daha fazla kalsiyumun idrar yoluyla vücuttan atılmasına sebep olduğu ve osteoporoz riskini artırdığı bilinmektedir. Düşük protein diyeti uygulanan ülkelerde, osteoporoz ve kalça kırıkları daha az rastlanır.
Vücuttan idrar yoluyla kalsiyum atılması artınca, böbrek taşı riski de yükselmektedir. İngiltere`de yapılan bir araştırma, normal her hangi bir diyete 150 gr balık (Yaklaşık 34 gr protein) ekleyince, boşaltım sisteminde taş oluşma riskinin %250 artırdığını ortaya koymuştur.
Uzunca bir süre atletlerin normal insanlardan daha fazla proteine ihtiyaç duyduklarına inanılmıştır. Aslında atletler normal insanlardan çok az miktarda daha fazla protein gereksinimi duyar ve bunu ihtiyaç duydukları yüksek kaloriyi almak için tükettikleri büyük porsiyonlarla rahatlıkla karşılarlar. Vejetaryen diyeti atletlere çok uygundur. Gerektiği kadar protein alıp fazlasından sakınmak için tahıllar, sebzeler, baklagiller (bezelye, nohut, mercimek, fasulye), ve meyveleri, hayvansal ürünlere tercih etmek yeterli. Vücut ağırlığını korumaya yetecek oranda yediği ve değişik değişik sebze ve meyveleri tükettiği sürece, kişinin vücudu ihtiyaç duyduğu proteini rahatlıkla alır.
Referanslar
1. Position of the American Dietetic Association: Vegetarian Diets. J Am Diet Assoc 1988;88:351-5.
2. El Nahas AM, Coles GA. Dietary treatment of chronic renal failure: ten unanswered questions. Lancet 15 March 1986:597-600.
3. Pellet PL. Protein requirements in humans. Am J Clin Nutr 1990;51:723-37.
4. Committee on Diet, Nutrition, and Cancer of the National Research Council. Diet, Nutrition, and Cancer. Washington, DC, 1982.
5. Zemel MB. Calcium utilization: effect of varying level and source of dietary protein. Am J Clin Nutr 1988;48:880-3.
6. Sherman HC. Calcium requirement in man. J Biol Chem 1920;44:21.
7. Hegsted DM. Calcium and osteoporosis. J Nutr 1986;116:2316-9.
8. Robertson WG, Heyburn PJ, Peacock M, Hanes FA, Swamınathan R. The effect of high animal protein intake on the risk of calcium stone-formation in the urınary tract. Clin Sci 1979;57:285-8.
