Vegan peynir üreticileri tarafından derneğimize ulaştırılan mağduriyetler ışığında Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yetkili birimiyle yaptığımız görüşmenin ardından ilk kez 12 Nisan 2022 tarihinde duyurduğumuz ve yakından takip ettiğimiz vegan peynir yasakları ve cezaları, bir vegan peynir üreticisinin peynirlerin yeniden toplatıldığına dair dün yaptığı açıklamanın ardından bir kez daha gündeme geldi. Ancak sosyal medyada konuya dair paylaşılan içeriklerde bilgi karmaşası olması sebebiyle, kamuoyunu doğru bilgilendirmek amacıyla bilgilendirici metnimizi paylaşıyoruz.
Yasağın gerekçesi nedir?
Gerek Avrupa Birliği’nde, gerekse Türkiye’de bugüne dek Peynir Tebliği’ne göre bitkisel peynirden üretilen peynirlere “peynir” denmesi, ambalaj üzerinde bu ifadeye yer verilmesi, tağşiş/aldatma olarak nitelendirilerek zaten yasaktı. Bu yasak bile dünya çapında üreticiler ve tüketiciler tarafından eleştirilirken ve uygulamanın iptali yönünde kitlesel hukuki adımlar atılırken, bu kısıtlamanın Türkiye’de bir adım daha ileri götürülerek ek yasaklar getirildiğini görüyoruz.
19 Şubat 2020 tarih ve 31044 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’ne eklenen 9/3. maddeye göre:
“Bitkisel yağ veya diğer gıda bileşenleri kullanılarak peynir izlenimi veren ürünler (“de”) üretilemez.”
Yani bu yeni düzenlemeye göre, bugüne kadar üretiminde herhangi bir engel bulunmayan bitkisel sütten üretilen kahvaltılık fermente ürünlerin adında peynir ya da benzeri herhangi bir ifade bulunmasa bile “görüntü olarak peynire benzemesi” de artık yasak.
Bu yasak ne anlama geliyor?
Yeni düzenlemeye göre “peynire benzediği düşünülen, ancak adında peynir ifadesi bile olmayan” herhangi bir ürün açıkça yasaklanabilir. Söz konusu yasağa dayanak olan benzeme kriterleri konusunda bile gerekli açıklık getirilmemiş olması, bu konuda faaliyet gösteren denetimciler/ceza koyucular için ucu açık bir baskı ve hareket alanı oluşturuyor.
Herhangi bir tutarlı veya akla yatkın bir dayanağı bulunmayan bu yeni madde ile vegan peynir üretiminin durdurulması ve vegan peynirlerin piyasadan toplatılması hem ulusal hem uluslararası hukuka aykırılık teşkil ediyor.
Konu hakkında görüşme yaptığımız Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesindeki Gıda İşletmeleri ve Kodeks Daire Başkanlığı’na göre, vakumlu ambalajın peyniri anımsatması bile başlı başına “tağşiş/aldatmaca” olarak değerlendirilebilir.
Biz ne yaptık?
Vegan peynir üreticilerine 2022’in ilk çeyreğinde kesilen cezalar ve toplatmaların derneğimize iletilmesi neticesinde, yapılan yönetmelik değişikliğinden haberdar olarak akabinde Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgili birimine randevu talebinde bulunduk.
7 Nisan 2022 tarihinde Gıda İşletmeleri Kodeks Daire Başkanı Selim Kaplan ile Ankara’da sorunun çözümüne yönelik gerçekleştirdiğimiz görüşmede, yeni bir düzenleme için daire başkanlığının öneri sunacağı belirtilmiş ancak takip eden süreçte herhangi bir somut sonuç alınamamıştır. 12 Nisan 2022 tarihinde web sitemizde ve sosyal medya hesaplarımızda bu görüşme paylaşılmıştır.
Akabinde sorunlu yönetmelik maddesinin iptali ve yeni bir “vegan peynir tebliği” oluşturulması talebiyle Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi ve Bakan Yardımcısı Nihat Pakdil’den talep ettiğimiz randevulara herhangi bir geri dönüş alınamamıştır.
Bu süreçte konuyu, hem üretici hem de tüketiciler nezdinde bakanlığa taşıyan derneğimizle birlikte üretici firmalar ve bazı zincir market temsilcileriyle de koordineli olarak girişimlerimiz devam etmiştir. Halen de etmektedir.
Yasak acilen kaldırılmalı
Temasta olduğumuz üreticilerden konunun çözümü noktasında gerekli düzenlemelerin üzerinde çalışıldığı ve denetimlerin askıya alındığı bilgisinin gelmesiyle birlikte süreci yakından takip ederken, yaşanacak herhangi bir olumsuz durum ve aksamaya karşı change.org ekibiyle irtibata geçerek 29 Mayıs’ta oluşturduğumuz imza kampanyamız da hazırda tutulmuştur.
Dün, 17 Haziran 2022 tarihinde, bir vegan peynir üreticisinin söz konusu yasaklar nedeniyle satışlarının durdurulmuş olduğu bilgisini tüketiciler ile yazılı olarak paylaşmasına istinaden, bakanlığa karşı hazırladığımız imza kampanyamızı yayına alma kararı vermiş bulunuyoruz.
Mağduriyetleri gidermeye yönelik yapılacağı belirtilen yeni düzenlemelerin hayata geçirilmemesi, üretici ve tüketicilere her geçen gün yeni mağduriyetler yaşatılıyor olması kampanyamızın çıkış noktasıdır. Yasakların bir an önce kaldırılması, bitkisel peynirlere yönelik gerekli düzenlemelerin yapılması için hepinizin desteğinizi bekliyoruz.
Bu yasağın kaldırılması neden önemli?
1. Beslenme Hakkı ve Tercih Hürriyeti: Etik, çevresel ve sağlık sebepleriyle hayvan kaynaklı süt ürünlerini tüketmeyen ve/veya tüketemeyen bireylerin bitkisel sütlerden elde edilmiş alternatif ve besleyici gıdalara erişebilmesi, en temel beslenme hakkı ve seçme hürriyeti kapsamındadır.
2. Tüketici Hakları İhlali: Söz konusu yasaklar tüketici haklarını koruma ve tağşişi/aldatmacayı önlemek için alınan önlemler gibi gösteriliyor olsa da, sorunun çözümü noktasında hiçbir yapıcı öneri getirilmiyor, üreticilerin bu ürünlere erişimi engelleniyor
3. Üretim ve Ticaretin Baltalanması: Tüm dünyada hızla değişen tüketici tercihleri, iklim değişikliği ve çevresel kaygıların da etkisiyle üretim ve pazarlama anlayışlarında değişimler meydana getirirken, Türkiye’de bitki bazlı ürünlerin üretimi ve ihracatı, teşvik edilmesi gerekirken yasaklarla baskılanıyor. Benzeri görülmemiş bu yasak karşısında, bu alanda yatırım yaparak üretim tesisi oluşturmuş, istihdam yaratmış, hammadde stoklamış ihracat yapan üretici firmalar cezalandırılıyor. Kesilen yüksek cezalar, durdurulan üretimler ve toplatılan ürünlerin maddi değerleri ciddi bir yekûn oluşturuyor. Üretimi durdurulmakla kalmayıp önünü göremeyen bu üreticiler için herhangi bir çıkış yolu da gösterilmemiş olması, devletin en önemli görevlerinden biri olan üretimin, istihdamın ve ihracatın artırılması gibi genel konularda da, uluslararası boyutta firmaların rekabet güçlerinin ve yeni teknolojilerin geliştirilmesi hedefleriyle de taban tabana zıt.
Üretici ve tüketiciler için ikna edici olmaktan uzak, haksız birtakım dayanaklarla oluşturulmuş bu anlaşılması güç yasaklara karşı Vegan Derneği Türkiye (TVD) olarak tüm çözüm yollarını sonuna kadar kullanmakta kararlıyız.
Siz de bu yazıyı ve change.org/veganpeynir adresindeki kampanyamızı paylaşarak sesimizi yükseltmemize ve bu yasakların kaldırılmasına yardımcı olabilirsiniz.
Kapak fotoğrafı: The Buddhist Chef
