Ormanlar, Dünya’nın yüzeyinin %30’unu kaplayan ve iklim değişikliğini hafifletmede kritik bir rol oynayan alanlardır. Ne yazık ki, ormanlar hızla yok oluyor ve bunun ana nedenlerinden biri ise hayvancılık için artan talep.
Yok Olan Ormanlar
Amazon yağmur ormanı, Dünya’nın biyoçeşitlilik açısından en zengin bölgelerinden biri olarak, doğanın bolluğunun ve harikasının etkileyici bir kanıtıdır. Sık sık “Dünya’nın Akciğerleri” olarak adlandırılan bu orman, Güney Amerika’nın yaklaşık 880 milyon hektarlık bir alanını kaplar ve dünya oksijen üretiminin %20’sinden sorumludur. Brezilya, Bolivya, Peru, Ekvador, Kolombiya, Venezuela, Guyana, Surinam ve Fransız Guyanası olmak üzere dokuz ülkeyi kapsayan Amazon, 40.000’den fazla bitki türü, 3.000 balık türü, 1.300 kuş türü, 430 memeli türü ve 2.5 milyon böcek türüyle etkileyici bir yaşam çeşitliliğine ev sahipliği yapmaktadır. Farklı flora ve fauna için bir sığınak olmanın ötesinde, Amazon, atmosferden karbondioksiti emerek ve topraktaki bitki maddesinde depo ederek iklim değişikliğini hafifletmede kritik bir rol oynar.
Ne yazık ki, Amazon yağmur ormanı ve dünya genelindeki ormanlar son on yıllarda artan tehditlerle karşı karşıya kaldı. 2000 yılından bu yana her yıl dünya yaklaşık 5 milyon hektar orman kaybediyor. Küresel olarak türlerin yok olma hızı eşi benzeri görülmemiş seviyelere yükseldi – doğal hızlardan bin kat daha hızlı.
En az %75’i tarımsal faaliyetlere bağlanabilen bu orman kesiminin, ormanların tarım alanı olarak kullanılması, hayvan otlatması ve kağıt gibi ürünlerin üretimi için temizlenmesi gibi tarımsal faaliyetlerden kaynaklandığı belirtiliyor. Küresel ormansızlaşmanın ana nedeni ise sığır eti üretimidir, sığır otlatma ve yem üretimi için arazinin dönüştürülmesi ormansızlaşmanın yaklaşık %41’ini oluşturuyor ve bu da yılda yaklaşık 2.1 milyon hektarlık bir alanın kaybına denk geliyor – yaklaşık olarak Hollanda’nın yarısı kadar. Bu durum, hayvansal tarımın bir sonucu olarak her gün 16.4 milyon ağacın kaybedilmesine eşdeğer.
Et Üretimi ve Ormansızlaşma
Sığır eti inanılmaz derecede verimsiz bir ”gıda kaynağıdır”. Bir kilo sığır eti üretmek için 9.463 litre su, 5,4 kg tahıl, 15,8 kg üst toprak ve 3,8 litre benzin enerjisi eşdeğerinde enerji gerekmektedir. Aynı zamanda küresel ormanların en önemli nedenlerinden biri olan soya üretimi, sığır eti üretimi ile yakından ilişkilidir – şaşırtıcı bir şekilde, küresel olarak üretilen soyanın %80’i hayvanlara beslemek için kullanılırken, sadece %20’si insan tüketimi için kullanılmaktadır. Bu ”verimsizlik” nedeniyle, her yıl milyarlarca hayvan için gıda üretmek için geniş arazilere ihtiyaç duyulmaktadır; bu arazilerin çoğu daha önce hayatla dolu orman manzaralarıydı.
Ne yazık ki, et ve diğer hayvancılık faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkileri kanıtlanmasına rağmen, et üretimi ve tüketimi özellikle Asya ülkelerinde önemli ölçüde artmaya devam ediyor.
Küresel et üretimi, 1961'den 2021'e kadar üç katından fazla arttı ve 2000 ile 2021 arasında 232,35 milyon tondan 352,13 milyon tona %51,6 arttı.
Küresel sığır eti üretimi bu süre zarfında daha mütevazı bir büyüme oranına sahipti; 59,6 milyon ton’dan 76,8 milyon tona %28,9 arttı. Ancak, hala orman tahribatı, sera gazı emisyonları ve birçok diğer olumsuz çevresel sonuçlar açısından belirgin bir şekilde önde gelen suçlu konumunda.
Dünya genelinde, 2000 ile 2021 arasında, sığır eti üretimi %28,9 oranında artarak 59,6 milyon tondan 77,8 milyon tona yükseldi.
Çoğu durumda, hayvan otlatmak için ormansızlaşma esasen manzaranın kalıcı bir değişimidir; bu alanlar bir daha asla orman olmayacak. Bu, genellikle zamanla yeniden oluşturulabilen yangınlar veya orman yönetimi uygulamaları tarafından tetiklenen ormansızlaşmadan farklıdır.
Küresel olarak artan et ve diğer tarımsal ürünlere olan talebe rağmen, ilerleme potansiyeline dair umut verici işaretler de var.
Perakendecilerden ve sivil toplum kuruluşlarından gelen baskıya yanıt olarak, dünyanın önde gelen soya fasulyesi tüccarları 2006 yılında Brezilya’nın soya fasulyesi moratoryumunu yürürlüğe koydu. Bu anlaşmadan önceki iki yıl içinde, ormansızlaşma Brezilya’nın soya fasulyesi üretiminin %30’uyla bağlantılıydı. Ancak 2014 yılına gelindiğinde ormansızlaşma önemli ölçüde azaldı; Brezilya’nın soya fasulyesi üretiminin yalnızca %1’i ormansızlaşmayı etkiledi. Benzer anlaşmaların Güney Amerika’daki sığır eti endüstrisi ve Güneydoğu Asya’daki palmiye yağı endüstrisi gibi diğer sektörleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi, küresel ormansızlaşmanın azaltılması ve iklim değişikliği ile habitat bozulmasının ilerlemesinin hafifletilmesi açısından önemli bir umut vaat ediyor.
Komşu bölgelerin, özellikle Amazonas’ın güneyindeki Cerrado bölgesinin bu soya fasulyesi üretiminin bir kısmını karşıladığını gösteren kanıtlar var. Gelecekteki anlaşmaların bitişik alanları dikkate alması ve bunların ormansızlaşma ve daha geniş ekosistem dinamikleri üzerindeki etkilerini öngörmesi zorunludur.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) öncülüğünü yaptığı Ormanlar için İşbirliği Ortaklığı, ormansızlaşmaya karşı ortak bir girişim geliştirmek ve kolektif etkilerini artırmak için 15 uluslararası kuruluşu harekete geçiriyor. Ormancılık Komitesi’nin (COFO) 26. Oturumunda konuşan FAO Genel Direktörü Qu Dongyu, “ormansızlaşma ve arazi bozulmasının yanı sıra biyolojik çeşitlilik kaybının ekosistemlerimizi mahvettiğini” belirtti. Ormansızlaşmayı durdurmanın kritik öneminin altını çizdi ve bunun “hem sera gazı emisyonlarını %14 oranında azaltarak hem de Dünya’nın karasal biyolojik çeşitliliğinin yarısından fazlasını koruyarak iklim kriziyle mücadele etmenin anahtarı” olduğunu doğruladı.
Bireysel düzeyde, ormansızlaşmayı önlemek için yapabileceğiniz en iyi şey, beslenmenizdeki sığır eti, süt ürünleri ve diğer hayvansal ürünleri ortadan kaldırmaktır. Sığır eti, ormansızlaşmanın başlıca nedenidir ve küresel et talebinin önümüzdeki yıllarda artmaya devam etmesi öngörülmektedir.
Oxford Üniversitesi’nde yakın zamanda ormanların yok edilmesiyle ilgili bir araştırmaya liderlik eden Joseph Poore’a göre, “vegan beslenme muhtemelen sadece sera gazları değil, aynı zamanda küresel asitlenme, ötrofikasyon, arazi kullanımı ve su kullanımı gibi Dünya gezegeni üzerindeki etkinizi de azaltmanın en büyük yoludur.”
Teknolojideki, özellikle de alternatif proteinlerdeki ilerlemeler, tüketicilere, geleneksel et üretimiyle ilişkili tropik ormanlar üzerindeki zararlı etkiye katkıda bulunmadan et benzeri ürünlerden yararlanma fırsatı sunuyor.
Ormanlarımızı Korumalıyız
Dünyamızın ormanları bu gezegendeki yaşamın sürdürülmesi için vazgeçilmezdir; yalnızca insanlığı değil aynı zamanda milyonlarca başka türü de destekler. Ancak sığır eti, süt ürünleri ve diğer et ürünlerine olan talebin aralıksız artışı, yaşam alanlarını yok eden ve sera gazı emisyonlarını artıran sürdürülemez bir ormansızlaşma dalgasını körüklüyor.
Anlamlı bir değişimi etkilemek, ilerici mevzuatı, uyumlu koruma çabalarını, bireysel bilinçli seçimleri ve yenilikçi teknolojiden yararlanmayı kapsayan çok yönlü bir yaklaşımı gerektirir. Bu yalnızca çevresel bir sorun değil; bu her vatandaşı etkileyen küresel bir zorunluluktur. Bu, sürdürülebilir bir gelecek için çözümler üretmede rol oynamamız için her birimiz için bir eylem çağrısıdır.
Kaynak: Martha IGINI’nin earth.org adresinde yayınlanan ‘How Does Deforestation Affect the Environment?’ başlıklı yazısından çevrilmiştir.
